شایستن و بایستن

بیشتر ما شاید ریشه ها و شاخه های دو کارواژه ی "شایستن " و "بایستن" را ندانیم، چون از آنها بسیار اندک سود میبریم. در  نگاره ای که برای شما فراهم کرده ام، واژه هایی را که از این دو ریشه پدید میایند 
بهمراه چم انها نگاشته ام. در آن میبینید که واژه هایی همچون " امکان و وجوب"، " ممکن و واجب" یا " جبر و اختیار"، از این دو ریشه پدید میایند که میتوان از آنها بجای همتای پارسی این واژه های تازی ، بویژه درنوشتارهای وابسته به "فلسفه و منطق" سود برد.

بیایید واژه " قدیم / قدیمی " را از زبان توانمند خود بیرون کرده و بجای انها، واژه هایی را که در نمونه های زیر میاید بکار ببندیم.

بیایید واژه " قدیم / قدیمی " را از زبان توانمند خود بیرون کرده و بجای انها، واژه هایی را که در نمونه های زیر میاید بکار ببندیم.

این خانه ی قدیمی دیگر کلنگی شده= این خانه ی کهنه دیگر کلنگی شده.

این خرابه ی قدیمی بدرد سکونت نمیخورد= این ویرانه ی کهن بدرد خانمان نمیخورد.

از قدیم اینجا مصلا (مصلی) بود = از دیرباز اینجا نمازخانه بود .

در زمان قدیم هر دلار چند ریال بود= در گذشته هردلار چند ریال بود.

این لباس قدیمی را بینداز دور= این جامه ی کهنه را دور بینداز.

ریال واحد پول قدیم پرتغال بود= ریال یکان پولی پیشین پرتغال بود.

قاجاریه قدیمی تر از پهلویها است= قاجار ها پیشتر از پهلوی ها بودند.

---فلسفه----
این جهان قدیم است یا حادث؟= این جهان بی آغاز است یا آغازمند؟

قدمت جهان را کسی نمیداند= دیرینگی جهان را کسی نمیداند.

ماده مقدم بر روح بود یا بالعکس؟ = ماده پیشتر از روان بود یا بوارونه؟

-----باستان------

در هند قدیم، آشوکا حاکم بود= در هند باستان آشوکا فرمان میراند.

یکی از ملکه های قدیمی مصر، به اسم "نه فر تی تی "، خیلی وجیه بود=یکی از شهبانو های باستانی مصر، بنام " نه فر تی تی " ، بسیار زیباروی بود. یا یکی از شهبانوان باستانی مصر، بنام " نه فر تی تی " ، بس خوبچهر بود.